Terugblik symposium Zingeving? Hoe dan?!
‘Zingeving zit in alledaagse dingen’
16 oktober 2025
Er is steeds meer aandacht voor zingeving in de maatschappij. Eigenlijk logisch, want we zijn allemaal bezig met ‘zin geven’, de hele dag door. Soms lukt dat goed, en soms is het knap lastig. Hoe kun je elkaar op die momenten ondersteunen? Dat was het thema van het symposium Zingeving: Hoe dan?! Iedereen aan de slag met zingeving.
De vraag Zingeving? Hoe dan?! trok een gevarieerde groep deelnemers, van geestelijk verzorgers en zorgprofessionals tot welzijnswerkers, vrijwilligers en andere mensen met een hart voor zingeving. Deze opkomst laat zien hoeveel mensen ‘iets’ doen of willen doen met het thema. Juist de ontmoeting met andere professionals en vrijwilligers en het uitwisselen van ervaringen werd zeer gewaardeerd. De verschillende lezingen en workshops stonden vooral in het teken van de praktijk: hoe pakken we dit met elkaar aan?
Het videoverslag geeft een mooie impressie van deze dag.
Plenaire lezingen
De aftrap van het symposium werd gedaan door Henk Steenhuis en Aliza Damsma, die thema’s aanstipten die deze dag in allerlei deelsessies verder werden uitgediept.
Henk Steenhuis, filosofieredacteur bij Trouw en practor Betekenisvol Vakmanschap bij ROC Firda, ging in op het Agoramodel (een model van René Gude). Hij maakte duidelijk dat zingeving vaak in alledaagse dingen zit. ‘Bij zingeving denken we vaak aan de grote existentiële vragen, maar dat is slechts één component’, legde Henk uit. ‘Het zit ook in lichamelijke en materiële zaken: je kunt bijvoorbeeld een plek ‘naar je zin maken’, zorgen dat het er goed voelt. Ook de zintuigen spelen mee. Denk aan ontroerende kunst en prettige muziek, maar bijvoorbeeld ook aan er mooi uitzien. Als je door een chemokuur je haar kwijt bent, betekent een beautyworkshop soms meer dan een levensvraag.’ ‘Verstand’ is het laatste component, aldus Henk. ‘Je hebt ook je verstand nodig om duidelijkheid en goede omstandigheden voor jezelf te creëren.’
Aliza Damsma, lector Zorg en Zingeving aan Hogeschool Viaa ging in op de vraag hoe zorgverleners samen kunnen werken om met elkaar zorg voor zingeving te organiseren. ‘Als onze studenten van de opleiding komen, zijn ze allemaal kundig en professioneel in het uitvoeren van hun taken en handelingen. Maar wat ze nog steeds moeilijk vinden, is het contact van mens tot mens. Het verschil voor iemand maken, een luisterend oor bieden, iemand bijstaan als het écht ingewikkeld wordt. Dat element, de belangrijkste reden waarom iedereen dit vak kiest, is weggevaagd uit onze beroepen.’
In het panelgesprek dat volgde maakte de sprekers duidelijk dat het belangrijk is om jezelf én elkaar te kennen om samen zorg voor zingeving goed vorm te geven. Ze reageerden op de stelling Je moet je bewust zijn van je eigen zingeving voordat je hierover in gesprek kan met cliënten of patiënten. Panellid en sociaal werker Bjorn Hess zei hierover: ‘Ik vind het vaak fijn om de zoektocht naar zingeving met iemand te delen. Bijvoorbeeld als die persoon worstelt met een gevoel dat ik ook ken, zoals rouw. Zo’n gedeelde ervaring kan mooie gesprekken opleveren.’ Vrijwilliger in een hospice Riky Dorrestein vulde aan: ‘Maar ook als je met iemand van mening verschilt, kan het waardevol zijn je eigen zingeving mee te nemen’.
Tien deelsessies
Deelsessie 1-1 Aan de slag met het agoramodel
Henk Steenhuis
In de deelsessies gingen deelnemers de rest van de dag interactief met elkaar aan de slag met verschillende thema’s rondom zingeving. Een kleine impressie:
Henk Steenhuis bouwde voort op zijn plenaire lezing. Hij constateerde: ‘Het is kouder geworden in de samenleving. Op een of andere manier lijkt zingeving moeilijker te zijn geworden.’
Met het agoramodel, gedachtengoed van René Gude, voormalig denker des Vaderland, poogt hij daar verandering in te brengen. Door te vereenvoudigen, zingeving dichterbij te halen. Onder meer in de begrippen zintuiglijk, zinnelijk, zinrijk en zinvol, corresponderend met lijfelijkheid, schoonheid, ratio en zingeving.
Deelsessie 1-2 Harmonisatie Taal: verwarring en verbinding
Anne Wichmann
Met de Radboud Universiteit onderzocht Anne Wichmann welke definitie van zingeving in de zorg en het sociaal domein het beste gebruikt kan worden in onderwijs. Literatuuronderzoek leidde tot drie meest gebruikte definities, die zijn voorgelegd aan diverse professionals met de vraag hoe bruikbaar de definities in hun eigen onderwijspraktijk zijn.
1. De definitie van Machteld Huber,
2. De definitie uit de Richtlijn,
3. De definitie van v Leeuwen et al.
De deelnemers van de deelsessie scoorden de definities als volgt: 3, 2,1
Experts bogen zich over de drie definities en kwamen met een nieuwe definitie.
Er werd door deelnemers gevraagd of er ook naar buitenlandse definities is gekeken. Dat is niet het geval. De deelnemers gaven als tip mee om toch ook naar het buitenland te kijken, omdat daar ook veel te halen en leren is.
Deelsessie 1-3 Praktisch aan de slag met interprofessioneel samenwerken rond zingeving
Annemiek Schep en Anita Zandbergen
In deze deelsessie werd dieper in gegaan op het thema dat Aliza Damsma in haar plenaire lezing aanroerde: transdisciplinair samenwerken om zorg voor zingeving vorm te geven. Daarvoor ontwikkelde Hogeschool Viaa een blended learning (B-learning), bestaande uit een e-learning en praktijkopdrachten om samen uit te voeren. Deelnemers gingen er samen mee aan de slag. Naast mooie inzichten, leverde het oefenen ook vragen op. Bijvoorbeeld: wie heeft de regie in zo’n netwerk? Annemiek antwoordde: ‘Er is inderdaad een kartrekker nodig. Bij netwerken die tijdens het onderzoek niet van de grond kwamen, ontbrak zo’n partij. Je hebt natuurlijk wel een gezamenlijke verantwoordelijkheid binnen het netwerk, maar een aanjager is essentieel.’
Deelsessie 1-4 Blik op Zin
Gea Kosters en Rinske Boomstra
Blik op Zin is ontstaan als middel voor sociaal werkers om minder handelingsverlegenheid te ervaren bij het inbrengen van zingeving in het dagelijks werk met mensen. Het hoeft niet altijd om ‘zware vragen’ te gaan. Blik op Zin is letterlijk een blik met een zes categorieën kaarten. Afhankelijk van wat de sociaal werker zoekt, pakt deze een kaart uit een categorie. Zoals ‘werkvormen’ of ‘gespreksontlokkers’.
In de workshop gingen zes groepjes deelnemers met steeds andere kaartjes aan de slag. Zo kon iedereen drie categorieën uitproberen.
Het oefenen met Blik op Zin leidde tot mooie gesprekken, discussie en goede reminders. Bijvoorbeeld om als begeleider niet in de ‘reparatiereflex’ te schieten. Mensen lijden soms in het leven, dat is een gegeven. Nabijheid, verhalen delen; er is geen quick fix, maar wel een zinvolle wijze van begeleiden.
Wie zelf een Blik op Zin wil bestellen, kan via de website van de BPSW interesse aangeven. Bij voldoende belangstelling worden er weer nieuwe Blikken bijgemaakt.
Deelsessie 1-5 Zingeving in de terminale fase
René Edinga en medewerkers van hospice Nijkerk
Aan een volle zaal vertelde René Edinga (VPTZ) over deze landelijk koepel van ruim 200 vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg. Deze zorg wordt thuis, in hospices en soms ook in zorginstellingen geboden door zo’n 13.000 deskundige vrijwilligers. VPTZ Nederland ondersteunt de VPTZ-lidorganisaties, behartigt hun belangen en stimuleert de kwaliteit van de zorg en ondersteuning.
Drie medewerkers van het hospice in Nijkerk vertelden over hun hospice, een oude boerderij in het centrum van Nijkerk.
De deelnemers kregen ruim de tijd om zich samen te buigen over een casus die het hospice had voorbereid. Ze konden daarbij gebruik maken van een uitgebreide toolkit die wordt ingezet bij gasten van het hospice. De meeste groepjes haalde de complementaire zorg uit de toolkit zoals aromatherapie en ook massage als mogelijkheid om rust te brengen bij de gast.
Deelsessie 2-6 Zin en Zang
Irene Kruijssen en Eline Hoorweg
Deze deelsessie viel meteen met de deur in huis. Om te laten zien wat muziek met je doet, begonnen Irene en Eline meteen te spelen: Let’s twist again. Vrijwel direct zat het merendeel van deelnemers te bewegen of zelfs mee te zingen. En dat is precies wat muziek vaak teweegbrengt: een ontspannen en veilige sfeer. En daarin ontstaat ruimte voor gesprek.
‘We werken in verpleeghuizen voor mensen met dementie. Hoe fijn is het om de liefde voor muziek nog wél te kunnen delen met een partner die je op andere gebieden kwijt bent?’ En soms geeft Zin en Zang ruimte om op een betekenisvolle manier om te gaan met lastige emoties en gebeurtenissen. Als een medebewoner overlijdt bijvoorbeeld, of in de aanloop naar de feestdagen: die zijn niet voor iedereen leuk.
Eline en Irene bieden Zin & Zang aan in verschillende verpleeghuizen.
Meer informatie vind je op hun website Dementees.
Opnames van hun werk zijn te vinden op Spotify.
Deelsessie 2-7 In gesprek met je client over zingeving: do’s en don’ts Annemiek de Jong
Vaak doe je al wat in gesprekken aan zingeving, soms ongemerkt. Maar er is vaak handelingsverlegenheid om bewust zo’n gesprek te voeren. Het model Zingevende Motiverende Gespreksvoering (ZMGV) helpt om het hanteerbaar te maken, en over de grens van het vak van geestelijk verzorger te kijken. Het model kan ook door andere zorgverleners gebruikt worden.
Annemiek nam de deelnemers mee in de elementen van het ZMGV-model en begon met de vraag: Hoe voer je een zinnig gesprek?
1. Ken jezelf;
2. Sluit aan bij de ander;
3. Verdiep je in bv Zingevende Motiverende Gespreksvoering (ZMGV).
ZMGV gaat over:
1. Verbinden
2. Betekenis geven (wat is het probleem)
3. Loslaten en vasthouden
4. Onderweg blijven
Deelnemers deden hiermee een oefening, in een rollenspel voor twee personen, de één een POH-er en de ander een patiënt die zich niet kan houden aan een betere leefstijl om af te vallen. Hoe kom je nu bij die diepere laag in het gesprek, en geef je betekenis aan het probleem en maak je echt verbinding?
Deelsessie 2-8 Zinvol trainen: een voorproefje
Marco Otten
Marco Otten van de Universiteit voor Humanistiek gaf uitleg over Zinvol trainen, een training die hij ook aanbiedt vanuit Reliëf. Hij leidde de ruim 25 deelnemers door de didactiek van het leren. Hij had mooie oneliners: ‘De leraar leert het meest.’ , of ‘Geef onderwijs! Dan beklijft wat je weet het meest’. Marco hield het gezelschap een paar principes voor, allereerst: denken – delen – uitwisselen (DDU).
Een ander uitgangspunt was om de deelnemers maximaal te laten participeren. Geen hoorcollege dus, maar uitdagen om te denken, met elkaar te spreken en samen te leren. Dat is uiteindelijk waar deze didactiek voor staat: leren om te leren. Een waardevolle training, zo bleek bij de deelnemers.
Wil jij je als geestelijk verzorger verbeteren in het trainen: Zinvol trainen: leren trainen in aandacht voor zingeving – Reliëf
Deelsessie 2-9 Beeldende begeleiding in de laatste levensfase
Jacobiene van der Hoeven en Angelique Bakker
De deelnemers waren geboeid en geraakt door de inleiding van Jacobiene, waaruit bleek hoe bijzonder het is en wat het kan betekenen voor mensen om samen iets te maken voor naasten of verzorgenden. Soms gegeven bij leven, soms laten mensen het geven na het overlijden.
Na de indrukwekkende foto’s en verhalen gingen de deelnemers zelf aan de slag. De grote variëteit aan materialen zorgde ervoor dat er voor ieder iets lag. Dat was ook de les voor mensen die dit zelf willen toepassen in de praktijk: zorg voor een divers aanbod, of vraag eerst goed uit, zodat er altijd wel iets bij zit waar de betreffende persoon zich door aangesproken voelt.
‘Voorbij woorden is er nog zoveel meer mogelijk om gedachten en gevoelens een plek te geven.’
Wil je meer weten, kijk dan op de website van het Netwerk Beeldende Begeleiding.
Deelsessie 2-10 Van zingeving tot zorgplan: een contextgerichte aanpak in multidisciplinaire samenwerking
Linda Modderkolk
Linda Modderkolk liet filmfragmenten zien van een gesprek tussen een arts en een patiënt, vlak voor een knieoperatie. In de eerste scène gaf het verbale en non-verbale gedrag van de patiënt de deelnemers een niet-pluis-gevoel, maar de arts vroeg er niet op door. In de tweede scène luisterde de arts goed naar de patiënt en vroeg door. De patiënt bleek mantelzorger te zijn voor zijn ernstig zieke vrouw. De arts stelde vervolgens voor de operatie uit te stellen en pijnmedicatie te geven. De scenes maakten duidelijk hoe essentieel écht luisteren is, zonder aannames, en met doorvragen.
De deelnemers kregen de vraag: Welke niet-medische dingen vind je belangrijk om te weten als iemand ernstig ziek of palliatief is? De belangrijkste conclusie: je begint altijd met de persoon, dan pas het ziektebeeld. Beschrijf de patiënt als iemand met hobby’s, interesses, sociale situatie en wat hij of zij medisch mankeert. In plaats van andersom. Dat geeft een heel ander beeld en inzicht.
Afsluiting
Het symposium werd afgesloten door spoken-word artist Tim Lenders, die de gehele dag samenvatte in een gedicht vol observaties.
‘Ik leerde dat muziek, taal en kunst hetzelfde zijn als zingeving: Je lijkt het niet nodig te hebben tot het er niet meer is, dan is het alles.‘